Zastrzeganie numeru PESEL

Czym jest numer PESEL ?

Numer PESEL to jedenastocyfrowy symbol numeryczny, który pozwala na łatwą identyfikację osoby, która go posiada. Numer PESEL zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną.

Więcej informacji dotyczących rejestru i numeru PESEL znajduje się pod adresem:

https://obywatel.gov.pl/pl/dokumenty-i-dane-osobowe/czym-jest-numer-pesel

Rejestr zastrzeżeń numerów PESEL

Ze względu na coraz liczniejsze i bardziej zuchwałe przypadki oszustw z wykorzystaniem danych osobowych obywateli minister właściwy do spraw informatyzacji prowadzi rejestr zastrzeżeń numerów PESEL, który ma na celu zapobieganie negatywnym konsekwencjom nieuprawnionego wykorzystania danych osób, które dokonają zastrzeżenia numeru PESEL. Rejestr prowadzony jest w systemie teleinformatycznym.

Minister zapewnia:

-  ochronę przed nieuprawnionym dostępem do rejestru zastrzeżeń numerów PESEL,

-  integralność danych w rejestrze,

-  dostępność systemu teleinformatycznego dla podmiotów przetwarzających dane w tym rejestrze,

-  przeciwdziała uszkodzeniom systemu teleinformatycznego,

-  określa zasady bezpieczeństwa przetwarzanych danych osobowych,

-  rozliczalność działań dokonywanych na danych rejestru,

-  poprawność danych przetwarzanych w rejestrze.

 

Zastrzeżenie numeru PESEL w rejestrze

Aby ograniczyć skutki kradzieży tożsamości ustawodawca umożliwił posiadaczom numeru PESEL jego zastrzeżenie.

Od 1 czerwca 2024 r. m.in. instytucje finansowe będą miały obowiązek weryfikacji, czy numer PESEL jest zastrzeżony przy zawieraniu np. umowy kredytu lub pożyczki, wydaniu duplikatu karty SIM. Do tego czasu można zastrzec albo cofać zastrzeżenie numeru PESEL, ale konsekwencje prawne będą wyciągane dopiero wobec zdarzeń, które nastąpią od 1 czerwca 2024 r.

Przez zastrzeżenie numeru PESEL rozumie się zamieszczenie w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL informacji o zastrzeżeniu numeru PESEL.

Kto może dokonać zastrzeżenia numeru PESEL?

Każdy pełnoletni posiadacz numeru PESEL może dokonać jego zastrzeżenia.

W przypadku niemożności złożenia wniosku o zastrzeżenie numeru PESEL spowodowanej chorobą, niepełnosprawnością lub inną niedającą się pokonać przeszkodą zastrzeżenia można dokonać przez pełnomocnika składając wniosek w organie dowolnej gminy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem. Pełnomocnik składa pełnomocnictwo szczególne do dokonania tej czynności i potwierdza swoja tożsamość za pomocą dokumentu tożsamości.

W imieniu osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych albo posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych wniosek o zastrzeżenie numeru PESEL może złożyć opiekun prawny lub kurator składając wniosek w organie dowolnej gminy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem.

Zastrzeżenie numeru PESEL z urzędu

Zastrzeżenia numeru PESEL z urzędu dokonuje się w przypadku:

-  unieważnienia dowodu osobistego na skutek zgłoszenia utraty dowodu osobistego lub zgłoszenia podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych (sposób zgłaszania opisanych sytuacji został określony w ustawie o dowodach osobistych),

-  rejestracji w rejestrze PESEL danych tj.: data zgonu albo data znalezienia zwłok, numer aktu zgonu i oznaczenie urzędu stanu cywilnego, w którym ten akt został sporządzony.

Zmiana numeru PESEL

W przypadku zmiany numeru PESEL zastrzeżenie zmienianego numeru PESEL nie obejmuje nowego numeru PESEL.

Jakie dane gromadzi się w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL ?

W rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL gromadzone są dane dotyczące osób pełnoletnich.

Gromadzi się następujące dane:

-  numer PESEL,

-  informacje o zastrzeżeniu numeru PESEL,

- informacje o chwili zastrzeżenia numeru PESEL,

-  informacje o cofnięciu zastrzeżenia numeru PESEL,

-  informacje o chwili cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL,

-  oznaczenie organu albo podmiotu rejestrującego zastrzeżenie albo cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL.

Rejestrując zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL w rejestrze odnotowuje się chwilę dokonania tej czynności oznaczoną jako dzień, godzina, minuta i sekunda.

Gdzie i w jaki sposób można dokonać zastrzeżenia?

W chwili obecnej możliwe jest zastrzeganie numeru PESEL poprzez stronę internetową oraz w dowolnym urzędzie gminy (instrukcja poniżej).

Jednakże ustawa przewiduje również możliwość, by bank krajowy, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa oraz operator wyznaczony, o którym mowa w ustawie Prawo pocztowe, mógł nieodpłatnie umożliwić dokonywanie zastrzeżenia numeru PESEL odpowiednio:

1. na wniosek składany osobiście w:

- banku krajowym albo spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej,

- w placówce operatora wyznaczonego, o którym mowa w Prawie pocztowym;

 

2) za pomocą systemu teleinformatycznego banku krajowego albo spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, w którym jest uwierzytelniana osoba dokonująca zastrzeżenia.

Zastrzeżenie przez Internet

Aby skorzystać z usługi zastrzeżenia numeru PESEL przez Internet potrzebny jest (jeden z poniższych):

• profil zaufany,
• podpis kwalifikowany,
• e-dowód,
• dane do logowania do bankowości elektronicznej.

Co trzeba zrobić ?

1. Kliknąć przycisk „Zastrzeż PESEL” lub „cofnij zastrzeżenie” umieszczony na stronie https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie i zalogować się. System przekieruje na stronę  mObywatel.gov.pl. W chwili obecnej nie ma możliwości zastrzeżenia numeru PESEL w aplikacji mObywatel.

 

1. Wybrać  „Zastrzeż PESEL” lub „Cofnij zastrzeżenie”.

Cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL, można:

• bezterminowo lub 
• określić datę i godzinę, kiedy system automatycznie zastrzeże ponownie  numer PESEL.

Zastrzeżenie w Urzędzie

Aby skorzystać z usługi zastrzeżenia numeru PESEL w urzędzie należy przygotować:

• obywatel polski – dowód osobisty lub paszport,
• cudzoziemiec – dokument podróży cudzoziemca lub inny dokument potwierdzający tożsamość i obywatelstwo,
• obywatel Ukrainy lub małżonek obywatela Ukrainy bez obywatelstwa ukraińskiego – inny dokument, na podstawie którego ustalono tożsamość przy nadawaniu statusu UKR.

Wniosek w formacie pdf znajduje się na stronie :

https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie

 

Co trzeba zrobić ?

Należy pobrać i wypełnić wniosek w domu albo w swoim urzędzie gminy. Można też poprosić urzędnika, żeby wydrukował wypełniony wniosek z systemu. Jeśli urzędnik wydrukuje wniosek z systemu – należy sprawdzić, czy dane są poprawne. Następnie:

1. Podpisać wniosek.
2. Złożyć wniosek.

 

Wniosek można złożyć w dowolnym urzędzie gminy.

 

Cofnięcie zastrzeżenia

Cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL dokonuje się w taki sam sposób jaki został przewidziany do jego zastrzeżenia.

Cofnięcia można dokonać bezterminowo ale także czasowo, wskazując chwilę ponownego zastrzeżenia numeru PESEL.

Nie można dokonać zgłoszenia zastrzeżenia numeru PESEL przez 30 minut od chwili, w której dokonano cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL.

Ile trwa i ile kosztuje zastrzeżenie numeru PESEL?

Zarówno przez Internet, jak i w urzędzie usługa będzie zrealizowana od razu, bezpłatnie. Urzędnik przyjmie wniosek, wprowadzi go do systemu i wyda potwierdzenie zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL.

Jakie dane zawiera wniosek o zastrzeżenie lub cofniecie zastrzeżenia numeru PESEL składany w urzędzie?

-  numer PESEL,

-  nazwisko i imię (imiona),

-  adres poczty elektronicznej lub numer telefonu komórkowego,

 własnoręczny podpis wnioskodawcy albo adnotację o przyczynie braku podpisu,

-  nazwisko i imię (imiona) oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości opiekuna prawnego lub kuratora,

-  nazwisko i imię (imiona), rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości pełnomocnika oraz uzasadnienie okoliczności, niemożności złożenia wniosku o zastrzeżenie numeru PESEL spowodowanej chorobą, niepełnosprawnością lub inną niedającą się pokonać przeszkodą zastrzeżenia,

-  informację o wyrażeniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych.

 

Kto będzie miał obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL w rejestrze ?

Obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL w rejestrze będzie miał m.in.:

1. Notariusz weryfikuje zastrzeżenie numeru PESEL w rejestrze przed dokonaniem czynności notarialnej, której przedmiotem jest:

- nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich,

-  sporządzenia pełnomocnictwa dla nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich.

 

Notariusz odmawia dokonania ww. czynności jeżeli stroną lub mocodawcą jest osoba fizyczna, której numer PESEL jest zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL albo w przypadku niedostępności systemu teleinformatycznego, w którym rejestr jest prowadzony.

Notariusz przed dokonaniem czynności notarialnej innej niż wymienione powyżej może zweryfikować, czy numer PESEL jest zastrzeżony, i odmówić dokonania tej czynności, jeżeli PESEL co najmniej jednej z osób biorących udział w tej czynności jest zastrzeżony w rejestrze.

1. Bank krajowy, instytucja kredytowa, oddział instytucji kredytowej oraz oddział banku zagranicznego weryfikują, w rejestrze zastrzeżeń, czy numer PESEL konsumenta jest zastrzeżony, przed:

1. zawarciem umowy:

-  rachunku oszczędnościowego i rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego,

-  o świadczenie usługi płatniczej, jeżeli przewidziano w jej treści możliwość zawarcia umowy kredytu lub pożyczki,

-  kredytu,

-  pożyczki,

-  leasingu;

b) zmianą umowy kredytu, pożyczki, leasingu, w wyniku której następuje zwiększenie zadłużenia.

1. Dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych weryfikuje czy numer PESEL abonenta będącego osobą fizyczną nie został zastrzeżony w rejestrze, przed wydaniem kopii lub wtórnika karty lub innego urządzenia, służących do identyfikacji abonenta w publicznej sieci telekomunikacyjnej lub ich cyfrowego odwzorowania.
2. Kredytodawca weryfikuje zastrzeżenie numeru PESEL konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki oraz przed zmianą umowy, w wyniku której następuje zwiększenie zadłużenia.
3. Dostawcy usług płatniczych, o których mowa w ustawie o usługach płatniczych, tj.:

- instytucja pieniądza elektronicznego i oddział instytucji pieniądza elektronicznego – w przypadku gdy oddział znajduje się w państwie członkowskim, a siedziba takiej instytucji pieniądza elektronicznego znajduje się poza państwem członkowskim, o ile usługi płatnicze świadczone przez oddział są związane z wydawaniem pieniądza elektronicznego,

- instytucja płatnicza,

- spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa lub Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa (w rozumieniu ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych),

- mała instytucja płatnicza;

Weryfikują czy numer PESEL konsumenta jest zastrzeżony przed:

- zawarciem umowy rachunku płatniczego lub kredytu w rachunku płatniczym,

- zmianą umowy kredytu w rachunku płatniczym, w wyniku której następuje zwiększenie zadłużenia.

 

Konsekwencje zastrzeżenia numeru PESEL

 

Zarówno bank krajowy, instytucja kredytowa, oddział instytucji kredytowej, oddział banku zagranicznego, kredytodawca oraz dostawcy usług płatniczych nie mogą domagać się od konsumenta i jego następców prawnych zaspokojenia roszczenia z tytułu:

- zawarcia umowy (kredytu, kredytu konsumenckiego, pożyczki, leasingu, rachunku oszczędnościowego i oszczędnościowo-rozliczeniowego, o świadczenie usługi płatniczej, jeżeli w jej treści przewidziano możliwość zawarcia umowy kredytu lub pożyczki),

•  

ani zbyć wierzytelności powstałej z tej umowy, jeżeli w chwili zawarcia umowy, z której wynika roszczenie, numer PESEL konsumenta był zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL.

Ponadto bank krajowy i oddział banku zagranicznego, przed dokonaniem w placówce przez posiadacza rachunku bankowego, będącego konsumentem, wypłaty gotówkowej z rachunku, która pojedynczo albo jako kolejna powoduje, że suma wypłat gotówkowych dokonanych w danym dniu we wszystkich placówkach danego podmiotu przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, weryfikują czy numer PESEL posiadacza

rachunku bankowego nie został zastrzeżony w rejestrze. W przypadku zastrzeżenia numeru PESEL wskazane instytucje wstrzymują wypłatę gotówkowa na 12 godzin od momentu złożenia przez posiadacza rachunku dyspozycji wypłaty gotówkowej, pomimo cofnięcia w tym czasie zastrzeżenia numeru PESEL w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL.

 

Niedostępność systemu teleinformatycznego i jej następstwa

 

Jednakże ww. podmioty w przypadku wystąpienia dłuższej niż piętnastominutowejniedostępności systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest rejestr zastrzeżeń (innej niż planowana i zapowiedziana przez Ministra w BIP), po ponownej nieudanej próbie dokonania weryfikacji mogą odmówić zawarcia umowy do czasu przywrócenia dostępności systemu lub zawrzeć umowę z zachowaniem należytej staranności przy weryfikacji tożsamości klienta. Podmioty muszą udokumentować dokonanie takiej weryfikacji.

W przypadku zawarcia umowy w trakcie niedostępności sytemu teleinformatycznego, w którym mowa powyżej,przepis o braku możliwości domagania się od konsumenta i jego następców prawnych zaspokojenia roszczenia nie obowiązuje.

Analogiczne zapisy obowiązują w przypadku usług, o których mowa w punkcie dotyczącym dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych oraz usług świadczonych przez notariusza dla wskazanych w ustawie czynności.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

•  

1. ustawa z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości (Dz. U. z 2023 r. poz. 1394),
2. https://obywatel.gov.pl/pl/dokumenty-i-dane-osobowe/czym-jest-numer-pesel
3. https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie